نبرد رستم واشکبوس

❇️بررسی و تحلیل بیت های آغازین #رستم‌واشکبوس:

چهار بیت نخست، هرچه تمام تر، توانایی استاد یگانه ی شاهنامه و حماسه سرای بی بدیل ایران را در #فضاسازی نشان می دهد. استاد توس در همین بیت های محدود، بزرگی پیکار توران و ایران را بر خواننده آشکار می سازد.

✅بیت ۱ :
خروش سواران و اسبان ز دشت
ز بهرام و کیوان همی برگذشت

بهرام و کیوان در این بیت بسیار مناسب و به جا انتخاب شده اند؛ بهرام، نماد جنگ و خصومت و خونریزی و ظلم است و کیوان به عقیده ٔ قدما در فلک هفتم جای دارد و آن را دورترین ِ کواکب گمان می برده اند و فردوسی برای نشان دادن هرچه بیشتر اغراقِ بیت-دوری- از آن کمک گرفته است.

✅بیت۲ :
همه تیغ و ساعد ز خون بود لعل
خروشان دل خاک در زیر نعل

در مصراع اول، با این که شاعر می توانست به راحتی و بدون خلل در وزن، فعل را در جایگاه خود بگذارد، مقدم شدن فعل و مؤخر کردن مسند را برای بارزتر کردن جنبه های حماسی به کار گرفته است. این ویژگی در بیت های سوم و چهارم نیز مشخص است.
مصراع دوم: اگرچه می دانیم که حماسه جولانگاه اغراق است نه جایگاه تشخیص، اما تصویر حرکت سواران و لرزیدن زمین زیر سم اسب ها، به کمک جان بخشیِ زیبا و گیرایی رخ نموده است.

✅بیت ۳ :
برفتند از آن جای شیران نر
عقاب دلاور برآورد پر

تکرار مصوت آ به این بیت هم زیبایی ظاهری و هم مهابت حماسی داده است.
شیر و عقاب در این بیت، حقیقت اند نه مجاز. یعنی از شدت و هیبت این جنگ، حتی شیران هم فرار کردند و عقابِ نترس و شجاع هم پر زد و از آن جا دور شد.

✅بیت ۴:
نماند ایچ با روی خورشید رنگ
به جوش آمده خاک بر کوه و سنگ

ایچ: هیچ، گونه ی سبکی است.
با: بر، می تواند مفید معنای همراهی هم باشد.
روی خورشید: اضافه استعاری و تشخیص.
رنگ با روی خورشید نماند: کنایه از ترسیدن آن.
توجه داریم که خورشید خود مظهر روشنی است و رنگ از رخ خورشید پریدن، اغراقی است زیبا.
مصراع دوم: کنایه و تشخیص.
به جوش آمدن: کنایه از مضطرب شدن و آشفتگی.
خاک هم از بزرگی آن جنگ دچار اضطراب و آشفتگی شده بود.

✅بیت ۵ و ۶ :
به لشکر چنین گفت کاموسِ گُرد
که گر آسمان را بباید سپرد
همه تیغ و گرز و کمند آورید
به ایرانیان تنگ و بند آورید

سپردن: طی کردن.
تنگ: تسمه ای که به کمر اسب می بندند.
که گر آسمان را بباید سپرد: اگر به فکر پیروزی و یافتن مقام بالا هستید=کنایه
به ایرانیان تنگ و بند آورید: ایرانیان را اسیر کنید=کنایه

حسین عارفی

@adabiate10

بیت اول:

خروش سواران و اسپان ز دشت

ز بهرام و کيوان همي برگذشت

سوار و اسب: مراعات نظیر
بهرام و کیوان :مراعات نظیر
مصراع دوم کنایه از نهایت بلندی و اوج گرفتن
بهرام و کیوان را می‌توان مجاز هم گرفت.
اغراق در مصراع دوم

بهرام و کیوان :مجاز ازآسمان

همی به جای می استمراری به کار رفته

اسپان استفاده از علامت جمع کهن

خود کلمه ی اسپ کهن واژه است.

بیت دوم:

ز جوش سواران و زخم تبر

همي سنگ خارا برآورد پر

مصراع دوم اغراق .

همچنین پر برآوردن خارا :تشخیص

کاربرد فعل کهن همی برآورد

زخم: ضربه

جوش: خروش و تلاش

بیت سوم:

همه تيغ و ساعد ز خون بود لعل

خروشان دل خاک در زير نعل

تشبیه: تیغ و ساعد به لعل تشبیه شده

دل خاک :استعاره مکنیه و تشخیص

مصراع اول اغراق

مصراع دوم ؛یعنی: ازخاک زیرپای اسب خون می‌جوشید؛ اغراق درشدت نبرد

لعل نماد سرخی

لعل و نعل جناس

مفهوم بیت اشاره به شدت جنگ دارد

دل خاک در اثر فشار و ضربه های نعل یعنی سم اسبان می‌خروشید.

بیت چهارم:

برفتند ازآن جاي شيران نر

عقاب دلاور برآورد پر

شیر و عقاب: مراعات

اغراق

عقاب دلاور: تشخیص

شیران نر:نمادقدرت

نر و پر :جناس

بیت اشاره به ترس و وحشت زیاد دارد

شیران نر هم شاید استعاره باشد از پهلوانان

برآوردپر ؛اوج گرفت و...

مصراع دوم کنایه از پرواز کردن

عقاب به نظردر معنای واقعی باشد

عقاب دلاور ترکیب وصفی

مصراع دوم اشاره داردبه شدت جنگ و کشتار...

حتی عقاب هاهم ازشدت وترس جنگ فرارمی کردند...

همه ی پهلوانان شجاع از میدان نبرد رفتند و حتی عقاب‌های دلاور هم به پرواز در آمدند

قرینه ی این‌که عقاب در معنای حقیقی ست، «پر» می باشد.

توی بیت بعد می‌گه خورشیدم ترسید انگار شیر که نماد شجاعته از ترس فرار کرده

یعنی از ترس همه موجودات فرار کردند.........البته معانی دیگری هم به ذهن می‌رسد

بیت پنجم:

نماند ايچ با روي خورشيد رنگ

بجوش آمده خاک بر کوه و سنگ

رنگ به رو نماندن: کنایه از ترسیدن

غلو دارد

ایچ به معنی هیچ

رنگ و سنگ جناس

ابیات بعدی:
به لشکر چنين گفت کاموس گرد

که گر آسمان را ببايد سپرد

همه تيغ و گرز و کمند آوريد

به ايرانيان تنگ و بند آوريد

موقوف المعانی

آسمان سپردن کنایه

سپردن : طی کردن

کنایه ازکارسخت انجام دادن

اغراق

بند :مجاز از اسارت

مراعات: گرز و تیغ وکمندوبند

تنگ وبندآوردن کنایه ازگرفتار کردن

بنفشه...